Bij de grote marathons worden steeds hazen ingezet en ook op het internationale baancircuit zien we regelmatig dat tempomakers worden ingehuurd om ervoor te zorgen dat het tempo gedurende een groot deel van de wedstrijd hoog wordt gehouden.
Wat zijn de voordelen van hazen?
De echte toppers worden door de hazen uit de wind gehouden. Naast een psychologisch voordeel, heeft deze strategie ook een groot fysisch effect doordat de toppers minder windweerstand hoeven te overwinnen. Dit effect is bij het wielrennen zelfs zo groot dat het ook voor toppers vrijwel ondoenlijk is om op vlakke parcoursen uit de greep van het peloton te blijven.
De wiskunde van het voordeel van hazen
In het geheim van hardlopen wordt de formule voor de windweerstand gegeven:
VO2 verbruik door wind = 0,109 w2 (w is windsnelheid in m/s).
Nu doet zich het bijzondere geval voor dat een loper door zijn eigen snelheid in principe een tegenwind creëert die gelijk is aan zijn loopsnelheid v. Voor het voorbeeld van onze Marathon Man geldt dat zijn loopsnelheid bij de marathon gelijk is aan 42,195/3,5 = 12,06 km/h (= 3,35 m/s). Hij zal dus in principe zelfs bij windstil weer gedurende de hele race zelf een tegenwind creëren van 3,35 m/s en daarmee een hoger VO2 verbruik hebben van 0,109*3,352 = 1,22 ml/kg/min. Zijn netto VO2 die beschikbaar is tijdens de marathon zal dus dalen en zijn marathontijd zal dus toenemen.
Hoe groot is het tijdverlies door de eigen wind?
Het tijdverlies door de eigenwind is uiteraard recht evenredig met de afstand. In de grafiek is dit verband weergegeven. Het effect is even groot voor snelle en langzame lopers. Snellere lopers creëren wel meer tegenwind en hebben dus ook een hoger VO2 verbruik door de tegenwind, maar hun eigen VO2 is ook hoger en beide effecten compenseren elkaar.
Hoe groot is het voordeel van hazen?
In de figuur is het voordeel van hazen aangegeven. Het is bekend uit de literatuur dat 80% van de windweerstand vermeden kan worden als de hazen je uit de wind houden. Op de marathon levert dit dus een theoretisch voordeel op van 0,8*6,8 = 5,4 minuten. Het zal dus niemand verbazen dat wereldrecords op de marathon tegenwoordig alleen gevestigd worden in geregisseerde races, waarbij tot 30 km hazen de toplopers uit de wind houden.
Wat is het voordeel van lopen in een groepje?
Gewone lopers hebben uiteraard geen hazen. Toch kun je hetzelfde voordeel behalen als je in een groepje loopt. Bij het lopen in een groepje profiteert zelfs iedereen, want ook degenen die op kop lopen hebben een lagere windweerstand dan wanneer ze alleen zouden lopen. Het is dus heel belangrijk om dit voordeel mee te pakken. Loop in het begin van de marathon dus niet te snel weg bij een groepje omdat je vindt dat het te langzaam gaat. Want verder op kan het nadeel van je eigen wind je parten gaan spelen.
Hoe zit dat in de praktijk?
In de praktijk lopen het effect van eigen wind en echte wind natuurlijk door elkaar en zullen de omstandigheden van moment tot moment verschillen. Ook lokale beschutting door bomen, gebouwen, schuttingen, verandering van de windrichting en bochten in het parcours, compliceren het beeld. Ervaren wedstrijdlopers proberen hierin een optimale strategie te volgen waarbij bij tegenwind zo veel mogelijk gescholen wordt (achter hazen, in groepjes, achter bomen en muren) en bij meewind zoveel mogelijk geprofiteerd wordt van de wind in de rug. Ook op de baan zijn hazen en het lopen in een groepje van groot belang om toptijden te kunnen lopen. Dit sluit aan op de bekende vuistregel dat bij baanwedstrijden het voordeel van hazen in de orde van zo’n 2 seconden per ronde kan zijn.
Je kunt het effect van de wind op je eigen tijden berekenen met onze calculator op de website www.hetGeheimvanHardlopen.be. Het boek is nu ook verkrijgbaar als e-book.
Dit artikel werd mogelijk gemaakt door Hans van Dijk en Ron van Megen.
