Recent werd een goede studie (1) gepubliceerd, waarvan we de voornaamste resultaten samenvatten in dit artikel dat we samen met Karel Bos (huisarts en loopfanaat) geschreven hebben.
Historie
Het bekendste voorbeeld uit de recente geschiedenis is wel de Zwitserse Gabriela Andersen-Schiess (Filmpje 1 hiernaast), die bij de finish van de marathon van de Olympische Spelen van 1984 in Los Angeles voor het oog van miljoenen geschokte TV-kijkers in het stadion volledig instortte en zwalkend over de finish strompelde. Even dramatisch was de finish van de Amerikaanse Julie Moss (Filmpje 2 hiernaast) bij de Ironman van Hawaï in 1982: ze lag de hele race op kop, maar stortte in de laatste kilometers in en kwam letterlijk kruipend over de finish, waarbij ze vlak voor de finishlijn nog werd gepasseerd door Kathy McCartney.
Gabriela en Julie weigerden hulp te accepteren omdat ze het voorbeeld kenden van de Italiaan Dorando Pietri (2), die bij de Olympische Spelen van 1908 als eerste finishte, maar daarbij door officials over de finish gedragen werd. Door een protest van de Amerikanen, werd Pietri gediskwalificeerd en de Amerikaan Johnny Hayes tot winnaar uitgeroepen.
Dorando Pietri bij de OS van 1908
Wat houdt de ‘Foster collapse’ in?
Hoewel verreweg de meeste lopers zonder problemen de finish bereiken, is de Foster collapse toch goed bekend en beschreven, onder meer ook door de naamgever, de Amerikaanse fysioloog Carl Foster. Lopers die instorten vertonen achtereenvolgens de volgende verschijnselen, zie ook de onderstaande figuur:
1. Early Foster, waarbij de loper niet meer in staat is om rechtop te lopen en voorovergebogen doorloopt/strompelt.
2. Half Foster, waarbij de romp zo ver voorovergebogen is dat hij een horizontale positie krijgt.
3. Val, waarbij de loper met armen en benen op de grond ligt.
4. Full Foster, waarbij de loper kruipend de finish probeert te bereiken.
Wat is de oorzaak?
Vroeger werd gedacht dat de Foster collapse veroorzaakt werd door uitdroging en hyperthermie (oververhitting), maar tegenwoordig denken medici dat de werkelijke oorzaak ligt bij een extreem lage bloeddruk, in combinatie met een te lage hartfrequentie en een te lage aanvoer van bloed door de aderen, waardoor het hart niet in staat is om voldoende bloed naar de hersenen te pompen. Als gevolg hiervan wordt de loper duizelig, gaan zijn benen zwabberen en is hij niet meer in staat om door te lopen. De meeste Foster collapses gebeuren dan ook na het passeren van de finish, wanneer de hartslag daalt en de loper duizelig wordt.
Wat zijn de gevolgen?
De Foster collapse moet je eigenlijk zien als een beschermend mechanisme van het lichaam. Doordat de romp en de hersenen steeds dichter bij de grond komen, is het hart nog in staat om de bloedsomloop in stand te houden en voldoende bloed aan te voeren naar de hersenen. Hulpverleners zouden slachtoffers dan ook niet overeind moeten helpen (en zeker niet moeten aanmoedigen om de race te voltooien!), maar bij voorkeur op de grond moeten behandelen (koelen en aanvullen vocht). In de meeste gevallen herstelt het lichaam zich dan vanzelf en is het hart na enige tijd weer in staat om de bloeddruk op peil te houden, waardoor de loper weer kan opstaan en geen blijvende schade optreedt.
Hoe vaak komt het voor?
We moeten de Foster collapse niet verwarren met het verschijnsel van de hartstilstand of ‘plotse dood’. Lopers hebben een hele kleine kans om hieraan te overlijden tijdens een wedstrijd (1 op de 100.000). Dit kan veroorzaakt worden door hartritmestoornissen( vaak jonge mensen met een erfelijke hartafwijking), door een hartinfarct (bij aderverkalking) en door hyperthermie (mogelijk zijn sommige mensen daar gevoeliger voor). Door een sportkeuring te laten doen wordt de kans op bovenstaande problemen kleiner. Er kan ook een fatale hartritmestoornis optreden door een virusinfectie. Ga dus nooit een wedstrijd lopen als je grieperig bent of koorts hebt. Ondanks deze drama’s blijft lopen een gezonde sport. Heel veel mensen worden gezonder oud door te sporten.
Het aantal niet-fatale Foster collapses is moeilijker in te schatten omdat dit veel minder goed gerapporteerd wordt. Volgens de literatuur (1) voltooit tenminste 99,9% van de lopers de marathon zonder Foster collapse: van alle gerapporteerde medische noodgevallen waren er overigens 59% na de finish opgetreden!
Hoe kan het zover komen?
Verreweg de meeste mensen zijn niet in staat om zo diep te gaan dat deze problemen kunnen optreden. We luisteren naar de signalen die ons lichaam afgeeft ( de vermoeidheid) en beperken tijdig ons tempo. Alleen mensen die extreem gedreven zijn, kunnen in enkele gevallen in de problemen komen door de volgende redenen:
1. Hij/zij is zich niet bewust van de bijzondere situatie omdat hij/zij gewend is af te zien
2. Hij/zij ontkent bewust de signalen om zo goed mogelijk te presteren
3. Het regelsysteem van het lichaam functioneert niet of onvoldoende
Conclusies
We hopen dat deze informatie voor veel lezers een aansporing zal zijn om verstandig met hun sport om te gaan en niet willens en wetens een te hoog tempo te lang vol te houden. Bekijk de Youtube-video’s maar eens die we als waarschuwing bijgevoegd hebben! Luister naar je lichaam en vermijd deze excessen!
Literatuur
1.Crawling to the Finish Line: Why do Endurance Runners Collapse? Implications for Understanding of Mechanisms Underlying Pacing and Fatigue, Alan St Clair Gibson – Jos J. De Koning – Kevin G. Thompson – William O. Roberts – Dominic Micklewright – John Raglin – Carl Foster Sports Med (2013) 43:413?424DOI 10.1007/s40279-013-0044-y
2.http://en.wikipedia.org/wiki/Dorando_Pietri
Je kunt het effect van alle aspecten op je eigen tijden berekenen met onze calculator op de website www.hetGeheimvanHardlopen.be. Het boek is nu ook verkrijgbaar als e-book.
Dit artikel werd mogelijk gemaakt door Hans van Dijk en Ron van Megen.
